زانوی پرانتزی که با نام ژنوواروم (Genu Varum) نیز شناخته می‌شود، یک وضعیت جسمانی است که در آن پاها به گونه‌ای خمیده می‌شوند که زانوها از هم فاصله دارند و پاها به شکل پرانتزی دیده می‌شوند. این وضعیت ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله عوامل ژنتیکی، ناهنجاری‌های رشد و یا آسیب به صفحات رشد استخوان‌ها.
زانوی پرانتزی یک ناهنجاری در استخوان‌ها و مفاصل پاها است که باعث می‌شود زانوها به سمت بیرون خم شوند و مچ پاها به هم نزدیک‌تر از زانوها باشند. این وضعیت ظاهری شبیه به پرانتز ایجاد می‌کند و معمولاً در دوران کودکی مشهود است.
دکتر جعفر سلیمانپور فوق تخصص جراحی زانو در ترکیه
علت ایجاد زانوی پرانتزی یا ژنو واروم
علت‌های ایجاد زانوی پرانتزی (ژنو واروم) می‌تواند متنوع باشد و به عوامل مختلفی بستگی دارد. در اینجا به برخی از مهمترین علت‌ها اشاره می‌کنیم:
1. عوامل ژنتیکی
ژنتیک می‌تواند نقش مهمی در ایجاد زانوی پرانتزی داشته باشد. برخی افراد به دلیل وراثت و خصوصیات ژنتیکی، بیشتر مستعد این وضعیت هستند.
2. ناهنجاری‌های رشد
در طول رشد کودک، هرگونه اختلال در صفحات رشد استخوان‌ها می‌تواند باعث ناهنجاری‌هایی مانند ژنو واروم شود. این مشکل ممکن است به دلیل رشد نامتوازن استخوان‌ها رخ دهد.
3. بیماریهای متابولیک
برخی بیماریهای متابولیک مانند راشیتیسم که ناشی از کمبود ویتامین D است، می‌توانند باعث ضعف استخوان‌ها و در نتیجه زانوی پرانتزی شوند.
4. عفونت‌ها و التهابات
عفونت‌ها و التهاباتی که به استخوان‌ها و مفاصل حمله می‌کنند، می‌توانند باعث آسیب به ساختار استخوانی و ایجاد ژنو واروم شوند.
5. آسیب‌های فیزیکی
آسیب‌های فیزیکی به زانو یا استخوان‌های پا در کودکی می‌تواند منجر به ناهنجاری‌هایی مانند زانوی پرانتزی شود. شکستگی‌ها و صدمات شدید می‌توانند روی رشد استخوان‌ها تأثیر منفی بگذارند.
6. شرایط و بیماریهای عضلانی-استخوانی
برخی شرایط و بیماریهای عضلانی-استخوانی مانند دیسپلازی فیبروزیس یا بیماری بلانت می‌توانند باعث تغییر شکل و ناهنجاری در استخوان‌های پا شوند.
7. تغذیه نامناسب
کمبود مواد مغذی مورد نیاز برای رشد و تقویت استخوان‌ها، مانند کلسیم و ویتامین D، می‌تواند باعث ضعف استخوان‌ها و ایجاد زانوی پرانتزی شود.
علائم ایجاد پای پارانتزی در کودکی و نوجوانی
علائم ایجاد پای پرانتزی (ژنو واروم) در کودکان و نوجوانان ممکن است به وضوح قابل مشاهده باشد و شامل موارد زیر است:
1. شکل ظاهری پاها
- خمیدگی پاها: پاها به شکل پرانتزی دیده می‌شوند، به طوری که زانوها از هم فاصله دارند و مچ پاها به هم نزدیک‌ترند.
- عدم تطابق زانوها: وقتی کودک می‌ایستد و مچ پاها را به هم نزدیک می‌کند، زانوها از هم فاصله می‌گیرند.
2. الگوی راه رفتن
- راه رفتن ناهنجار: کودک ممکن است با یک الگوی راه رفتن غیرعادی و نامتوازن حرکت کند.
- عدم تعادل: به دلیل ناهنجاری در شکل پاها، ممکن است کودک در حفظ تعادل خود مشکل داشته باشد.
3. درد و ناراحتی
- درد زانو: کودک ممکن است از درد یا ناراحتی در ناحیه زانو شکایت کند، به خصوص پس از فعالیت‌های فیزیکی.
- درد در ساق پا: در برخی موارد، درد به ساق پا نیز می‌تواند سرایت کند.
4. کاهش دامنه حرکتی
- محدودیت در حرکت زانو: کودک ممکن است در خم کردن و راست کردن کامل زانو مشکل داشته باشد.
- سختی در انجام فعالیت‌های روزمره: فعالیت‌هایی که نیاز به حرکات گسترده زانو دارند ممکن است برای کودک دشوار باشد.
5. تغییر در ساختار بدن
- تغییر در شکل استخوان‌ها: با گذشت زمان، ممکن است تغییراتی در شکل و ساختار استخوان‌های پا و زانو مشاهده شود.
6. تأثیر بر رشد
- تأخیر در رشد: در برخی موارد، ژنو واروم می‌تواند روی رشد طبیعی کودک تأثیر بگذارد.
- تفاوت در طول پاها: ممکن است یک پا کوتاه‌تر از پای دیگر به نظر برسد.
7. سایش نامتقارن کفش‌ها
- سایش غیرطبیعی کف کفش‌ها: کفش‌های کودک ممکن است به طور نامتقارن ساییده شوند، که نشان‌دهنده ناهنجاری در نحوه قدم‌زدن است.
اقدامات پیشگیرانه و درمانی پای پرانتزی در کودکان و نوجوانان
اقدامات پیشگیرانه و درمانی مناسب می‌تواند به بهبود وضعیت پای پرانتزی در کودکان و نوجوانان کمک کند و از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری کند. مشورت با پزشک متخصص و پیگیری درمان‌های توصیه‌شده از اهمیت بالایی برخوردار است.
- تغذیه مناسب:
- اطمینان از دریافت کافی ویتامین D و کلسیم در رژیم غذایی کودک برای تقویت استخوان‌ها.
- مصرف مواد غذایی مانند شیر، ماست، پنیر، سبزیجات برگ سبز، و ماهی.
- فعالیت بدنی منظم:
- تشویق کودکان به انجام فعالیت‌های بدنی منظم مانند بازی‌های بیرون از خانه، دویدن و پریدن.
- تمرینات ورزشی مناسب برای تقویت عضلات پا و بهبود تعادل.
- مراقبت از کودک در دوران رشد:
- جلوگیری از آسیب‌های زانو و پا در دوران کودکی، مانند محافظت در برابر سقوط و تصادفات.
- پوشیدن کفش‌های مناسب و حمایتی که به درست راه رفتن کودک کمک کند.
- پیگیری منظم رشد کودک:
- مراجعه منظم به پزشک برای بررسی رشد و توسعه صحیح استخوان‌ها و مفاصل.
- ارزیابی دوره‌ای توسط پزشک متخصص ارتوپدی به ویژه در صورت وجود سابقه خانوادگی ژنو واروم.
راه های درمانی برای کنترل و درمان پای پارانتزی یا ژنو واروم
- فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی:
- انجام تمرینات فیزیکی ویژه برای تقویت عضلات پا و بهبود تراز زانوها.
- جلسات منظم فیزیوتراپی تحت نظارت متخصص برای اصلاح وضعیت پا.
- استفاده از بریس‌ها و ارتوزها:
- استفاده از بریس‌ها و ارتوزها برای کمک به تصحیح شکل پاها و زانوها.
- این دستگاه‌ها می‌توانند به توزیع صحیح وزن بدن و بهبود تعادل کمک کنند.
- مصرف دارو:
- در صورت وجود بیماریهای متابولیک مانند راشیتیسم، مصرف مکمل‌های ویتامین D و کلسیم به تشخیص پزشک.
- در صورت وجود التهاب یا عفونت، مصرف داروهای ضد التهاب یا آنتی‌بیوتیک‌ها تحت نظارت پزشک.
- جراحی:
- در موارد شدید و زمانی که روش‌های غیر جراحی موثر نباشند، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
- جراحی‌های اصلاحی مانند استئوتومی برای تغییر زاویه استخوان‌ها و اصلاح ناهنجاری.
- مراقبت‌های پس از درمان:
- پیگیری‌های منظم پس از درمان برای اطمینان از بهبود کامل و جلوگیری از بازگشت ناهنجاری.
- ادامه تمرینات ورزشی و استفاده از دستگاه‌های حمایتی تا زمان توصیه‌شده توسط پزشک.
علت ایجاد پای پرانتزی در افراد بزرگسال و مسن
علت‌های ایجاد پای پرانتزی (ژنو واروم) در افراد بزرگسال و مسن ممکن است با عوامل مختلفی مرتبط باشد. در اینجا به برخی از مهمترین علل این وضعیت در بزرگسالان و افراد مسن اشاره می‌کنیم:
1. آرتروز (استئوآرتریت)
- آرتروز زانو: یکی از شایع‌ترین علل پای پرانتزی در بزرگسالان و مسن‌ها، استئوآرتریت زانو است. این بیماری باعث فرسایش و تخریب غضروف مفصل زانو می‌شود و می‌تواند منجر به تغییرات ساختاری در زانوها شود.
- تحلیل رفتن غضروف: با تحلیل رفتن غضروف، استخوان‌ها به طور ناهنجار به هم فشار می‌آورند و باعث ایجاد خمیدگی در زانوها می‌شوند.
2. آسیب‌های فیزیکی و تروماتیک
- آسیب‌های قدیمی: شکستگی‌ها، ضربه‌ها و آسیب‌های قدیمی زانو که به درستی درمان نشده‌اند، می‌توانند به مرور زمان منجر به تغییر شکل و ایجاد پای پرانتزی شوند.
- جراحی‌های زانو: برخی از جراحی‌های زانو ممکن است منجر به ناهنجاری‌های ساختاری و ایجاد ژنو واروم شوند.
3. مشکلات متابولیک و استخوانی
- بیماری پاژه: این بیماری باعث رشد غیرطبیعی و ناهنجار استخوان‌ها می‌شود و می‌تواند منجر به پای پرانتزی گردد.
- کمبود ویتامین D و کلسیم: کمبود این مواد مغذی می‌تواند به ضعف استخوان‌ها و ایجاد ناهنجاری‌هایی مانند ژنو واروم منجر شود.
4. اختلالات عضلانی-استخوانی
- آسیب‌ها و ناهنجاری‌های مادرزادی: برخی از اختلالات عضلانی-استخوانی مادرزادی ممکن است در بزرگسالی بیشتر خود را نشان دهند و باعث ایجاد پای پرانتزی شوند.
- دیسپلازی فیبروزیس: این بیماری می‌تواند باعث تغییرات ناهنجار در استخوان‌ها شود.
5. عوامل سبک زندگی
- وزن زیاد: اضافه وزن و چاقی می‌تواند فشار بیشتری بر زانوها وارد کند و باعث تحلیل رفتن غضروف‌ها و ایجاد ژنو واروم شود.
- ورزش‌های سنگین و نادرست: انجام ورزش‌های سنگین بدون رعایت تکنیک صحیح ممکن است منجر به آسیب و ناهنجاری در زانوها شود.
6. سایر عوامل
- پیری: با افزایش سن، خطر بروز مشکلات مفصلی و استخوانی افزایش می‌یابد که می‌تواند به پای پرانتزی منجر شود.
- عفونت‌ها و التهابات مزمن: عفونت‌ها و التهاباتی که به مفاصل زانو حمله می‌کنند، می‌توانند به تخریب غضروف‌ها و ایجاد پای پرانتزی منجر شوند.
درمان و مدیریت
- ورزش و فیزیوتراپی: تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود تعادل می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
- استفاده از ارتوزها و بریس‌ها: این دستگاه‌ها می‌توانند به توزیع صحیح وزن و حمایت از زانو کمک کنند.
- داروهای ضد التهاب و مسکن: مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
- جراحی: در موارد شدید، جراحی‌های اصلاحی مانند استئوتومی یا تعویض کامل مفصل زانو ممکن است ضروری باشد.
در نهایت، مشورت با پزشک متخصص ارتوپدی یا پزشک فوق تخصص زانو برای تشخیص دقیق و برنامه درمانی مناسب ضروری است.
دکتر جعفر سلیمانپور دارای سابقه بیش از بیست سال در درمان انواع بیماریهای زانو و خدمات ارتوپدی در تبریز و ترکیه
بدون دیدگاه